Belgen op de hei, Vluchtoord Ede 1915-1917
» Let op: deze activiteit is voorbij «
In de tentoonstelling ‘Belgen op de hei, Vluchtoord Ede 1915-1917’ wordt getoond hoe honderd jaar geleden op de Eder heide duizenden Belgen een tijdelijk onderkomen vonden, op de vlucht voor het geweld van de Eerste Wereldoorlog. Een compleet dorp werd door het ministerie van Oorlog ingericht op de hei enkele kilometers van Ede dorp, met naast woonbarakken, keuken en eetzalen, kinderkliniek, zelfs een schouwburgzaal. In de expositie wordt duidelijk hoe het leven in het Vluchtoord was en is naast filmmateriaal, foto’s, documenten en voorwerpen, en een maquette van het vluchtoord, is er ook een ‘slaapcabien’ nagebouwd om een indruk te geven van het dagelijks leven in het vluchtoord.
Op de Vlucht
Met name na het bombardement op Antwerpen in oktober 1914 trokken veel mensen naar het veilige en neutrale Nederland. Ongeveer een miljoen Belgen sloegen op de vlucht, en veel van hen gingen na korte tijd weer terug naar huis. Voor een deel van de ruim 100.000 Belgen die achterbleven werden, verspreid over Nederland, onderkomens gebouwd. Zo ontstond het Vluchtoord Ede op de Eder heide. Op het moment dat de eerste bewoners aankwamen, op 27 januari 1915, werd er nog druk gebouwd.
Indeling Vluchtoord Ede
Het vluchtoord van 500 x 600 meter was in vieren gedeeld, drie zogenaamde dorpen voor de bewoners en een functioneel gedeelte met alle algemene voorzieningen. De drie dorpen werden genoemd naar Belgische rivieren, namelijk de Leye, de Maas en de Schelde. Ieder dorp beschikte over woonbarakken, een keuken en een eetzaal, sanitaire ruimtes en een kinderbewaarplaats. Enkele voorzieningen, zoals de kraaminrichting, de kinderkliniek en de schouwburgzaal werden met elkaar gedeeld. In het functionele kwartier bevonden naast de nutsvoorzieningen zoals het ketelhuis en de elektriciteitscentrale, de kolenopslag en de centrale verwarming ook scholen, kerk, ziekenhuis en een postkantoor.
Electrisch licht en centrale verwarming
Het Vluchtoord was voorzien van moderne technieken zoals elektrisch licht. Die luxe hadden de inwoners van Ede toen nog niet. Door al die voorzieningen was Vluchtoord Ede een compleet dorp, waar men woonde en werkte en waar de kinderen naar school gingen. Ook veel volwassenen volgden onderwijs, soms een beroepsopleiding, maar ook hebben veel analfabeten tijdens hun verblijf in het vluchtoord leren lezen en schrijven.
Deense Dorp
De afstand tot het dorp Ede was slechts 4 kilometer en daardoor goed te overbruggen. Men kon naar Ede om te werken, om boodschappen te doen of om even iets te drinken in een café. In 1917 werd er op de heide een extra dorp gebouwd. Tussen het vluchtoord en de Groot Ginkelseweg verrees het zogenaamde ‘Deensche dorp’. Dit bestond uit 153 verplaatsbare houten huisjes, die na de oorlog werden overgebracht naar België. Het geld voor de bouw van deze huisjes was afkomstig van de Deense krant Berlingske Tidende.
Lezingen Vluchtoord Ede 9 sep./6 okt.
Lezing 'Vluchtoord Ede: De hei is groot genoeg' 9 september 2015
Onder deze titel vertelt Gerard van Bruggen het verhaal van het Vluchtoord op de Ginkelse heide in Ede. Hoe is het daar gekomen, hoe functioneerde het geheel en waarom heeft het slechts twee jaar bestaan? Kortom: de opkomst, het functioneren en de neergang van Vluchtoord Ede. Tevens wordt het verhaal van de Edese vluchtelingen in een breder geheel geplaatst. Waar kwamen ze vandaan en waar gingen ze heen?
'Vluchtoord Ede: Een samenleving ver van huis' 6 oktober 2015
In deze tweede lezing gaat Gerard van Bruggen in op de organisatie van Vluchtoord Ede. Aspecten van wonen en werken, school en kerk komen aan de orde. Wat deden de mensen in het Vluchtoord en hoe functioneerde deze minisamenleving? Uitgebreid zal Van Bruggen ook aandacht besteden aan Ons Leven, het weekblad van het Vluchtoord.
