Wat te geloven van politici? Leer van de Russen

archief oud artikel 26 januari 2017 Cultuur Amsterdam, Noord-Holland De verkiezingstijd komt eraan en de politieke reclamespotjes, posters en affiches vliegen je om de oren. Wat moet je nu geloven, en vooral: wat niet? In de tentoonstelling Constructie van de nieuwe mens in het Stedelijk Museum Amsterdam maak je kennis met alle trucjes die de communistische partij in Rusland gebruikte, nadat in 1917 de tsaren van hun troon werden gestoten en de Russische Revolutie uitbrak. Marie-José Raven van het Stedelijk Museum: "In de Russische posters uit onze collectie komt de hoop op de nieuwe wereld naar voren, terwijl het niet veel later in iets heel anders uitmondde. Je ontdekt het fijne lijntje tussen reclame en propaganda."

Geloof jij het?

Bekijk het kunstzinnig affiche (zie het beeld onderaan), voornamelijk in rode kleur, met daarop hardwerkende vrouwen en daarnaast een grote massa glimlachende mensen. Het affiche is in 1930 ontwikkeld om de Internationale dag van de arbeidsters in beeld te brengen. "Na de Russische Revolutie werd de arbeider verheerlijkt in de kunst", vertelt Marie-José. "Dat waren de helden van het communisme: gespierde, hardwerkende mensen. De esthetiek is te vergelijken met die van nazi-Duitsland." Ontdek in de tentoonstelling Constructie van de nieuwe mens hoe film en grafische vormgeving op een slimme en manipulerende manier werden gebruikt om de ideeën van de revolutie te verspreiden. Marie-José: "Kunstenaars werden ingezet om de idealen van de communisten als Lenin en Stalin te propageren. Die kunstenaars waren zelf ook idealistisch en wilden een nieuwe samenleving. Tegelijk is dat heel erg krom: later kwamen zij net zo goed in de communistische kampen van Stalin terecht, omdat hun kunst 'niet socialistisch genoeg' was. Er zat een keihard regime achter." De tentoonstelling in het Stedelijk Museum roept dan ook een wrang gevoel op. "De hoop op een nieuwe wereld die erin doorklinkt is indrukwekkend, maar je weet wat voor vreselijks er daarna kwam."

Hoe een poster een thriller werd

Ook als je niet zoveel met geschiedenis hebt, is de tentoonstelling de moeite waard. In de affiches en films die getoond worden, zie je hoe de kunst revolutionair veranderde sinds de opkomst van de film. "Bekijk bijvoorbeeld de filmposter met de tram. Het lijkt net of de man aangereden gaat worden - er wordt beweging gesuggereerd die er niet is, doordat de schaduwen van de man zo zijn vormgegeven. Dat is de invloed van de film, die in die tijd opkwam als massamedium. Zo wordt de poster een thriller." Ook het schilderij dat gemaakt werd voor de film Enthousiasme. Symphonie van de Donbas (zie hieronder) is veelzeggend. "Ook in dit beeld zit beweging, terwijl er alleen maar woorden op staan. Er staat letterlijk 'enthousiasme', dat het optimisme weergeeft. Daar had het regime bewust voor gekozen: in 1931, toen deze affiche werd gemaakt, was het allang niet meer zo rooskleurig - er stierven miljoenen mensen op dat moment in de Oekraïne. Dit is dus ook pure propaganda." Zet jezelf op scherp en ontdek de technieken die de hogere machten inzetten om het volk te manipuleren. "Het is zo actueel! Ook nu zie je natuurlijk zoveel boodschappen voorbijkomen. Denk aan Amerika, Rusland en ook ons eigen land." Geloof jij alles wat de media zeggen, wat je op Facebook voorbij ziet komen? Deze tentoonstelling leert je door de trucs heen te prikken.

Tijd van utopieën: 100 jaar De Stijl

De tentoonstelling is verdeeld over twee zalen, en is dus relatief klein. Tip: combineer je bezoek met de tentoonstelling De Stijl in het Stedelijk, onderdeel van het 100 jaar De Stijl-programma. "Die beweging ontstond in precies hetzelfde jaar, en ook De Stijl had een utopische gedachte. Abstracte kunst zou leiden tot een betere samenleving." Lees meer over 100 jaar De Stijl.

Laatst gewijzigd: 2017-02-23 09:23:41 · Gepubliceerd: 26 januari 2017 - 992