archief oud artikel 1 november 2018 Cultuur Ede, Gelderland Zelden is de Israëlisch-Palestijnse pianist Saleem Ashkar in Nederland te horen, maar op 1 december treedt hij op in de Edesche Concertzaal! Hier speelt hij naast Debussy's schilderachtige Préludes ook twee sonates van Beethoven. "Pure Beethoven-joy", aldus Die Welt. Zijn leven klinkt bijna als een sprookje.
De Palestijns-Israëlische pianist Saleem Ashkar groeit op in een gezin van niet-musici ("mijn vader was ingenieur"). Bij toeval komt er een piano in huis. De jonge Saleem raakt verslingerd aan het instrument en ontpopt zich tot één van de belangrijkste pianisten van zijn generatie. Op 22-jarige leeftijd debuteerde hij in Carnegie Hall en speelt sindsdien recitals op de belangrijke concertpodia en maakt opnames voor gerenommeerde cd-labels als EMI en Decca. Toch was zijn weg geen geëffend pad naar succes. "Als Palestijn muziekles krijgen in Israël was niet onmogelijk, maar wel gecompliceerd", valt Saleem direct met de deur in huis. "Ik groeide op in Nazareth. Daar kon ik voor de piano niet terecht. In de stad hoorde je vooral Arabische klassieke muziek en pop, maar geen Beethoven. Niemand speelde er piano en pianoleraren waren er al helemaal niet. Dat ik überhaupt in contact kwam met een piano is een klein wonder."
Onverwacht bezoek
Saleems vader ruilde een oude truck voor een piano op verzoek van zijn moeder. Voor Saleems moeder had dat instrument een speciale betekenis. Als jong meisje groeide ze op in een school gerund door Franse nonnen. Hoewel ze het op school niet leuk vond, zorgde de piano voor de weinige gezellige momenten. "Mijn moeder speelde geen piano, het instrument gaf haar vooral een nostalgisch gevoel." Saleem werd als een magneet naar het instrument getrokken en kon niet van de toetsen afblijven. Maar wie moest hem lesgeven? "In 1982 zorgde een korte wapenstilstand met Libanon ervoor dat een verre verwant de grens met Israël kon oversteken. Deze voor mij vreemde man leerde me in een paar weken noten lezen en bracht me de eerste beginselen van het pianospel bij. Zodra de grens sloot, verdween hij weer."
Met open armen
Toen vader en moeder Ashkar merkten dat het pianospelen voor de jonge Saleem menens was, steunden ze hem waar ze konden. Saleem Ashkar: "Ik dreef mijn ouders gek om pianoles te krijgen. Mijn vader ging ondertussen op zoek naar langspeelplaten en al snel klonken klassieke walsen en muziek van Tsjaikovski bij ons door de woonkamer. Zelf leerde ik Hebreeuws, zodat ik in Jeruzalem naar de muziekschool kon." Hoewel Saleem van christelijk-Palestijnse afkomst is, belemmerde hem dat niet zijn draai in Israël te vinden. "Ik heb veel Israëliërs leren kennen die me met open armen ontvingen. Het was niet altijd makkelijk, maar achteraf ervaar ik het als een mooie tijd."Een leven lang Europeaan
De drive om de muziek in te gaan zat er al vroeg in. "Op mijn negende wist ik al dat ik professioneel pianist wilde worden. Het voelde als een soort urgentie. Ik had zelfs al een carrièreplan in mijn hoofd." Na Jeruzalem sloeg Saleem zijn vleugels uit en vertrok als dertienjarige achtereenvolgens naar Londen en Berlijn. "Ik woon bijna dertig jaar in Europa, maar voel me eigenlijk mijn leven lang al Europeaan." Met een lach vervolgt hij: "Ik ben meer thuis in de Europese cultuur dan de Duitse douane-beambte die mijn paspoort tijdens mijn immigratie stempelde." En dan serieuzer: "Europa is voor mij geen afgebakende geografische plek, maar een concept, een levenshouding. Je hoeft niet in Europa te wonen om je Europeaan te voelen. Een culturele identiteit kun je kiezen."'Muziek heeft genoeg aan zichzelf'
Eén van de belangrijkste bouwstenen voor die Europese identiteit vormt de cultuur. "Kunst maakt de maatschappij", vindt Saleem. "Daarom is het zo jammer dat in veel landen de cultuursector onder druk staat. Je ziet nu een soort verdedigingsreflex, dat kunst 'nut' zou moeten hebben. Bijvoorbeeld, wanneer je veel naar Mozart luistert zou je beter in wiskunde worden. Onzin! Muziek heeft geen functie nodig, ze heeft genoeg aan zichzelf." Dat wil overigens niet zeggen dat muziek niet voor sociale doelen kan worden ingezet. Sinds jaren is Saleem Ashkar ambassadeur van het Music Fund. "Dat is een internationaal fonds dat lokaal muzikale projecten, zoals in Israël of Mozambique, ondersteunt. Ook doneert het fonds muziekinstrumenten aan kinderen, die anders geen toegang tot muziekonderwijs zouden hebben.Polyphony Foundation
Naast zijn ambassadeurschap voor het Music Fund heeft Saleem zelf nog twee andere projecten in Berlijn en Nazareth. "In Nazareth heb ik samen met mijn broer Nabeel de Polyphony Foundation voor kinderen en jongeren opgericht. Het is geen echt jeugdorkest, want gevorderden zitten naast beginnelingen. Binnenkort neem ik het orkest mee naar Berlijn waar het in het Berliner Konzerthaus een concert geeft." Ook uniek is dat deze stichting muziekles verzorgt voor zo'n 200 kinderen uit Nazareth, ongeacht hun culturele of sociaal-economische achtergrond. "We bieden hen het soort rolmodellen dat ik zelf nooit heb gehad toen ik klein was," bekent Saleem. "Daarnaast bereiken we met onze programma's Israël-breed ruim 10.000 Israëlische en Palestijnse kinderen."Gemeenschappelijke wereldbeelden
Op de vraag of Saleem iets van zijn eigen idealen herkent in het humanistische wereldbeeld van Beethoven, antwoordt Saleem ontkennend. "Ik heb veel met Beethoven, maar zijn muziek is het belangrijkste. Het is zo intens. Als je er geen band mee hebt, helpt de rest ook niet. Gemeenschappelijke wereldbeelden zijn een bonus, het gaat uiteindelijk om de muziek." Met Beethovens pianomuziek maakt Saleem Ashkar furore. Voor het cd-label Decca neemt hij momenteel alle pianosonates op. En eerder verscheen al een album met Beethovens Eerste en Vierde Pianoconcert.'Right in the face'
In de Edesche Concertzaal verbindt Saleem Ashkar twee sonates van Beethoven met het eerste boek Préludes van Debussy. Beethovens Vijfde Pianosonate bevat zo ongeveer alles wat Beethoven tot Beethoven maakt. "De dramatische toonsoort c mineur verwijst al min of meer vooruit naar de Vijfde Symfonie. Je gaat in dit stuk gelijk de diepte in. Het gaat right in the face", vertelt Saleem enthousiast. Ondanks het uitgesproken karakter vindt Saleem het moeilijk om de muziek te omschrijven. "Elk van de sonates is een wereld op zich. Dat geldt min of meer ook voor de Préludes van Debussy. Daarin schildert de componist met klank, maar in elke prelude weer op een andere manier."Familieman
Naast een drukke loopbaan als pianist en ambassadeur voor zijn muziekprojecten is Saleem Ashkar ook familieman. "Mijn gezin leeft hun leven in mijn muziek", lacht Saleem. "De piano domineert ons appartement. Mijn dochters groeien op met deze muziek. Vaak levert dat leuke gesprekken op, zoals over wat ze in Debussy's Préludes horen en wat ze zich bij de muziek voorstellen. Het is interessant hoe kinderen daarop reageren. Hun associaties zijn fris. Niets staat nog tussen hen en deze muziek. Ik hoop dat ze dat kunnen vasthouden."
Laatst gewijzigd: 2018-11-26 16:19:22 · Gepubliceerd: 1 november 2018 - 184