Design van het Derde Rijk
» Let op: deze activiteit is voorbij «
Design Museum Den Bosch presenteert de eerste grote overzichtstentoonstelling van design van het Derde Rijk. Met de Volkswagen Kever, de Olympische Spelen in 1936, de swastika en de films van Leni Riefenstahl en andere belangrijke stukken uit Nederland en Duitsland. De tentoonstelling Design van het Derde Rijk toont de grote bijdrage van vormgeving aan de verspreiding en ontwikkeling van de kwaadaardige nazi-ideologie.
Samenwerking met betrokkenen Joodse gemeenschap
In aanloop naar de tentoonstelling Design van het Derde Rijk werkt Design Museum Den Bosch actief samen met verschillende betrokkenen bij de Joodse gemeenschap: de initiatiefnemers van het Joods Monument Den Bosch, nabestaanden van lokale Joodse families en de stichting die toeziet op het beheer van de voormalige synagoge tegenover het museum. Deze betrokkenen fungeren als klankbord bij verschillende beslissingen rond de tentoonstelling. Een concreet voorbeeld hiervan is de keuze voor het opnemen in de tentoonstelling van het lot van de lokale Joodse gemeenschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op het museumraam dat uitkijkt op de voormalige synagoge en het Joods Monument komt een tekst over het lot van de Bossche Joden. Hun verhaal zal ook onderdeel uitmaken van de familieroute door de tentoonstelling en de verschillende rondleidingen die het museum aanbiedt. Daarnaast zal een aantal van de lezingen van het publieksprogramma in de voormalige synagoge plaatsvinden.
Design van het Derde Rijk: waarom in Design Museum Den Bosch?
We zijn gewend om in musea de goede kant van cultuur te zien. Juist design wordt vaak gepresenteerd als een bijdrage aan een betere wereld. De geschiedenis van vormgeving bestaat daarom uit steeds terugkerende onderwerpen die het moreel juiste vertegenwoordigen. Maar design reflecteert de wereld, met al zijn goede én slechte kanten. In de tentoonstelling Design van het Derde Rijk is de vormgeving een instrument in de handen van het ultieme kwaad. De nazi’s waren meesters in het inzetten van vormgeving om hun doel te bereiken; massa’s mensen wisten ze ermee aan hun kant te krijgen. Design Museum Den Bosch is een designmuseum nieuwe stijl met een kritische opstelling. Als je volmondig dit nooit weer wilt kunnen zeggen, moet je de moeite nemen te analyseren hoe de processen van beïnvloeding destijds werkten. Dat is wat deze tentoonstelling doet.
De structuur van de tentoonstelling
Het design van het Derde Rijk was in grondslag tegenstrijdig. De tentoonstelling Design van het Derde Rijk is daarom ingedeeld aan de hand van verschillende tegenstellingen. Zuiverheid stond centraal, wat betekende dat verschillende bevolkingsgroepen als Joden, homo’s, Roma en Sinti dienden te worden vernietigd. Het nazisme bedacht en steunde op een eigen geschiedenis, maar was tegelijkertijd fanatiek gericht op de toekomst. Het was vervuld van romantiek, maar ook geobsedeerd door moderne technologie. Naar buiten toe liet het nazisme een verleidelijk beeld zien van voorspoed en zorgeloos vertier, terwijl in 1933 al de eerste concentratiekampen werden opgezet. Samen laten deze paradoxen zien hoe het nazisme binnen twaalf jaar eerst tot een enorme ontwikkeling en vervolgens tot een daverende ineenstorting kwam. En op welke manier design in dat proces een doorslaggevende rol speelde.
Wat is er te zien
De tegenstellingen die het nazisme kenmerken wordt getoond in een ruime selectie objecten uit Nederlandse en Duitse musea en verzamelingen. Zo zijn er architectuurelementen en meubels te zien uit het Haus der Deutschen Kunst en de Rijkskanselarij. De ontwerpen tonen hoe de nazi’s teruggrepen op de classicistische vormgeving als machtsvertoon en symbool voor een nieuwe Duitse cultuur. De vele tijdschriften die opgenomen zijn in de tentoonstelling geven een beeld van het ver doorgevoerde doelgroepenbeleid van de nazi’s. Van moeders tot soldaten, van jonge meisjes tot internationale bezoekers, iedereen werd op de eigen manier aangesproken. De instructieboeken van de SS laten zien hoe precies ieder onderdeel van de beeldvorming rond de nazi’s werd ontworpen. Bij de massabijeenkomsten werd niets aan het toeval over gelaten.
Publieksprogramma
Bij de tentoonstelling is er een uitgebreid publieksprogramma, met activiteiten voor alle doelgroepen. Ieder programmaonderdeel start vanuit informeren, beschouwen en analyseren en leidt middels dialoog tot meer kennis en begrip van deze historische periode, van design en de hedendaagse werking van vormgeving. Een audiotour en getrainde medewerkers begeleiden de individuele bezoekers, daarnaast zijn er bijeenkomsten voor specifieke bezoekersgroepen en een symposium voor museumprofessionals. Voor families is er een speciale route door de tentoonstelling, waarin intergenerationeel leren en dialoog centraal staan. Voor scholieren en studenten zijn museumlessen ontwikkeld rond de thema’s ‘schuldig design’ en ‘wij en zij, kind in de oorlog’. Op zondagen zijn er thematische colleges waar telkens vanuit een specifiek object of historisch moment een breder verhaal wordt verteld over nazidesign en -geschiedenis. De tentoonstelling is onderdeel van de activiteiten rond 75 jaar bevrijding van de gemeente ‘s-Hertogenbosch. In het kader hiervan vindt een aantal lezingen en een speciale rondleiding door de stad plaats. De tentoonstelling participeert in de herdenking van 75 jaar bevrijding van Den Bosch.
