De in Brussel actieve kunstenaars en filmmakers Sirah Foighel Brutmann (°1983) en Eitan Efrat (°1983) creëerden voor hun eerste museale tentoonstelling het nieuwe project Là. De titel is een warme verwijzing naar Là-bas (2006), een film van de Belgische regisseur Chantal Akerman (1950-2015). Fonetisch betekent Là (Frans voor “daar”) iets anders in het Arabisch en het Hebreeuws. In het Arabisch betekent لا “nee” (de ontkenning van de heersende narratieven over het grondgebied). In het Hebreeuws betekent לה “voor haar” (een ode of een soort offer aan Chantal Akerman). Là is zowel een verderzetting van de imaginaire dialoog die Brutmann en Efrat voeren met Chantal Akerman, als een audiovisuele reis van België naar de Negev/al-Naqab-woestijn in Israël/Palestina. Het project onderzoekt de overtuiging ergens te kunnen thuishoren op basis van natuurlijke elementen en historische verantwoordelijkheid.

Een van de hoekstenen van de tentoonstelling is Akermans laatste film No Home Movie (2015). In deze film bereikt de intense driehoeksrelatie tussen Akerman, haar moeder en Brussel in verschillende opzichten een hoogtepunt. Voor Là haalden de kunstenaars hun inspiratie uit het openingsshot van No Home Movie. Dit shot toont een boom die strijd levert tegen de meedogenloze woestijnwind, tegen de achtergrond van spectaculaire woestijnheuvels die zich uitstrekken tot aan de horizon. Samen met vier andere shots uit No Home Movie representeert dit beeld een generieke woestijn, i.e. “elke woestijn”. Het uitgestrekte landschap fungeert als een cruciaal, beslissend tegenshot, dat contrasteert met het claustrofobische Brusselse appartement van Akermans moeder, dat de rest van de film domineert. Toen Sirah Foighel Brutmann en Eitan Efrat de film zagen, werden ze geraakt door de vertrouwdheid die deze specifieke woestijn uitstraalt. Met de manier waarop Akerman het beeld heeft opgebouwd, geeft ze toeschouwers genoeg tijd om het landschap te oberveren en er zich in onder te dompelen. Maar in tegenstelling tot andere toeschouwers hebben Brutmann en Efrat ook de exacte locatie kunnen achterhalen van deze zogezegd “generieke woestijn” in Israël/Palestina, informatie die niet wordt meegegeven in Akermans film. Het tweede woestijnbeeld in No Home Movie is een volgshot, gefilmd vanuit een autoraam. Dit shot geeft wel zijn exacte locatie prijs, namelijk de weg tussen de Israëlische stad Arad en de archeologische site Masada. De tweede plek in Akermans shot is een ongemarkeerde weg die zich, verwijderd van de hoofdweg, uitstrekt tot voorbij de woestijnheuvels. Deze specifieke weg leidt naar het niet-erkende Bedoeïenendorp Al-Buqayʿah, dat Israël – net als vele andere en vaak met succes – heeft geprobeerd uit te roeien sinds zijn oprichting in 1948.

Met Là zoomen Brutmann en Efrat in op het woestijngebied langs de route die Chantal Akerman in 2015 volgde in No Home Movie. Ze bestuderen hoe het landschap vorm heeft gekregen door koloniale praktijken in het gebied: terwijl Bedoeïendorpen werden afgesloten van water en elektriciteit, werden artificiële oases opgetrokken voor pelgrims en toeristen. In dezelfde omgeving krijgen bomen die door Britten en zionisten werden geïmporteerd vanuit het hele Britse Rijk (zoals bijvoorbeeld de eucalyptus uit Australië en Tanzania) water uit afgelegen waterbronnen. De tentoonstelling neemt de tijd om stil te staan bij de veerkracht die planten hebben om te overleven in een klimaat van woestijnwinden, droogte, terugkerende overstromingen en hitte. Hierdoor krijgt het openingsshot van Akermans No Home Movie een welbepaalde context.

Là is een veelgelaagd, kritisch werk, dat zich enerzijds wil verzoenen met Chantal Akermans overlijden, maar dat anderzijds ook staat voor de onmogelijkheid om met haar te kunnen communiceren na haar dood. Vertrekkend vanuit het werk van Emmanuel Levinas, Jacques Derrida en Akerman (waaronder haar geschriften) voert de tentoonstelling een imaginaire dialoog met Akerman, als een manier om te rouwen. Ze is als een treurzang van de kunstenaars voor de wereld die Akerman achterliet: Là is een herevaluatie van de verantwoordelijkheid die joods Europa draagt tegenover Israël en de lopende Palestijnse Nakba, vanuit een post-zionistisch perspectief, in lijn met de rijke geschiedenis van Belgische-joodse antifascistische bewegingen uit beide gemeenschappen. Met voornamelijk nieuwe kunstwerken wordt in Là een experimentele audiovisuele omgeving gecreëerd, waarin de productie- en presentatieprocessen en de mechanismen van bewegend beeld en geluid ruimtelijk en expansief worden voorgesteld, om zo de weg te bereiden voor een gelaagde waarneming van de ruimte.

 Bezoek smak.be