Je komt voor de zilveren Tornado, maar blijft voor de verhalen

18 mei 2025 Cultuur Rotterdam, Zuid-Holland Liede. Afscheid. Heimwee. Geluk. Rondom migratie spelen veel emoties. Je verlaat alles wat je kent, om hopelijk een nieuw thuis te vinden. Meestal benaderen musea migratie via de geschiedenis. Dat is niet wat Museum Fenix doet. Daar wordt over migratie verteld via kunst en foto's. Via persoonlijke verhalen. En je kunt er nu heen, want na vijf jaar voorbereiding werd het gloednieuwe museum in Rotterdam op 15 mei geopend door prinses Maxima. Passend, want ook zij is een migrant.

Historische plek

Je vindt Museum Fenix in de wijk Katendrecht: op de kades van Rotterdam waar in de vorige eeuw duizenden migranten vertrokken. Niet alleen Nederlanders! Migranten vanuit heel Europa kwamen hierheen voor hun grote oversteek naar een nieuw leven. En er kwamen ook duizenden mensen aan in de Rijnhaven. Zij stapten met hun volle koffers van boord om in Nederland en Europa een nieuw bestaan op te bouwen.

Een ideale plek dus om het verhaal van deze mensen en andere migranten te vertellen. Dat doet Fenix op een bijzondere manier. Het museum focust zich namelijk niet op een bepaalde geschiedenis. Hier komen alle kanten van migratie tot leven via foto's, kunst en persoonlijke verhalen. Van vertrek en reis tot en met de aankomst, noodgedwongen of als avontuur. Stap binnen in de enorme historische loods (ooit de grootste overslagloods ter wereld) en klim via de zilveren Tornado van expositie naar expositie, tot je ver boven het dak eindigt. En je je bezoek afsluit met een grandioos uitzicht over de stad.

Dubbele draaiende trap

De verhalen over migratie beginnen al meteen op de begane grond. Natuurlijk: de Tornado lonkt. Niet alleen buiten, ook binnen blijft het de blikvanger van het museum. Het blijkt namelijk een dubbele draaiende trap te zijn, waardoor je meerdere routes omhoog kunt kiezen. De Chinese architect Ma Yansong ontwierp de Tornado als een metafoor voor de reizen van migranten, die vaak via omwegen een beter leven zoeken. En is daarmee in feite het eerste kunstwerk wat je tegenkomt. Maar voor je besluit omhoog te klimmen: er is hier nog meer te zien!

Iconische foto's - levensgroot

Als je naar rechts loopt kom je bij de imposante fototentoonstelling The Family of Migrants. Bijna 200 foto's tonen mensen die onderweg zijn, ergens aankomen of juist ergens vertrekken. Sommige foto's herken je misschien wel, want er hangen hier wereldberoemde beelden. De Migrant Mother van Dorothea Lange bijvoorbeeld en Afghan Girl van Steve McCurry. Maar ook foto's die vrijwel niemand nog gezien heeft, terwijl ze zeker net zo indringend zijn.

De foto's hangen aan de muren, maar ook midden in de zaal aan het plafond, vaak meters hoog. Terwijl je rondwandelt sta je opeens achter mensen die een vertrekkende Amerika cruiser uitzwaaien – en heb je even het gevoel alsof je bij ze op de kade staat. Zelfs al is de foto zwart-wit. Even later sta je voor een levensgrote foto van bootvluchtelingen die aankomen in Griekenland. Zo vlak voor je neus is goed te zien hoe overladen het kleine bootje is. Hoe is die niet omgeslagen? Migratiebeelden uit het verleden én uit het heden.

Kofferdoolhof

Wat je ook niet wil missen op de begane grond is het Kofferdoolhof, aan de andere kant van de Tornado. Je stapt er letterlijk in een doolhof, gemaakt van op elkaar gestapelde koffers. Het zijn er meer dan tweeduizend, verzameld door een team van Fenix wat daar de hele wereld voor over reisde. Ze kwamen niet alleen terug met de koffers, maar ook met de bijzondere verhalen die erbij horen. Koffers uit onder andere Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika die nu weer terug zijn in de haven waar vandaan ze oorspronkelijk vertrokken. En koffers uit Nederland, die een hele reis maakten tot ze hier hun eindbestemming bereikten.

Tussen de vele historische koffers kom je ook nieuwe exemplaren tegen, als kleurige plekken in de muren van het doolhof. Leuk weetje: de oudste koffer stamt uit 1898 en reisde met de Trans-Siberië Express naar ons landje. Al die koffers vertellen elk hun eigen verhaal. Van mensen op het avontuur van hun leven tot vluchtelingen die geen andere keus hadden. Wat namen ze mee in die ene koffer? Je leest het op de labels en hoort het via de audiotour. Zulke bijzondere verhalen, dat er ook een boek van verschenen is: Kofferverhalen.

Gigantische ruimte

Tijd om eindelijk de Tornado op te gaan, naar de eerste verdieping. Daar stap je in een enorme industriële ruimte, waar het verleden van het gebouw nog goed te herkennen is. Dikke betonnen pilaren, grauw dak, maar ook een vloed van licht dat door de vele ramen naar binnen schijnt. En vooral: heel veel plek voor elk kunstwerk wat er staat. Ook de allergrootste exemplaren. Het maakt een paar gigantische felblauwe teenslippers, de afbeelding van een boom tot aan het hoge plafond en zelfs een truck vol kussens eventjes bijna klein. Tot je er naast staat. Met alle ruimte om eromheen te lopen en elk kunstwerk van alle kanten te bekijken. Wat is het verhaal achter dit werk? En vooral: wat voor gevoelens roept het op?

Wereldprimeurs

Tussen alle kunstwerken kom je ook vijf wereldprimeurs tegen, speciaal gemaakt voor Fenix en dus nog nooit ergens anders vertoond. Maar ook een groot stuk van de Berlijnse muur. En het bekende schilderij Man in Wainscott uit de vorige eeuw van Willem de Kooning, de duurste aankoop van het museum. De Kooning verstopte zich in 1926 in de Rotterdamse haven als verstekeling aan boord van een schip naar New York, waar hij veel succes kreeg met zijn werk. Nu is één van zijn schilderijen terug in zijn geboortestad.

Stap op de bus

Hé, daar staat zelfs een bus! Van een afstandje denk je even dat dit een echte New Yorkse bus is, maar als je ervoor staat zie je tot je verbazing dat hij helemaal van stof is gemaakt! Gelukkig stevig genoeg om naar binnen te stappen, waar je terechtkomt tussen een bonte stoet New Yorkers. Vrolijk, kleurig, cartoonesk en ook allemaal van stof. Dat levert misschien nog wel een leukere selfie op dan helemaal bovenop de Tornado.

Het verhaal van migratie wordt in deze grote expositie overigens niet alleen verteld met kunstwerken, maar ook met voorwerpen. Je komt onder andere langs een vluchtelingentent en een klein bootje, dat in september 2022 met 19 migranten aan land kwam bij Lampedusa. Als je naast dit bootje staat vraag je je af: hoe pasten die er allemaal in? En hoe durfden ze dit? Zoiets doe je toch alleen als je geen andere uitweg meer ziet.

Wie het kleine niet eert...

Laat je trouwens niet te veel overweldigen door alle grote kunstwerken, want dan mis je misschien de kleinere stukken die overal verspreid te vinden zijn. En dat is zonde, want ook daar zitten bijzondere exemplaren tussen. Zoals één van de allereerste staatlozenpaspoorten. En het bijzondere portretje van de beroemde humanist Erasmus. De in Rotterdam geboren katholiek theoloog was een groot deel van zijn leven op de vlucht en wist dus hoe het is om te leven uit een koffer. Dit schilderijtje uit de zestiende eeuw mag dan klein zijn, het is wel één van de topstukken van het museum.

Klim tot boven het dak

En dan komt de klim naar buiten, naar het uitzichtpunt in de top van de Tornado. Daar kijk je uit over de plek waar het allemaal gebeurde: de Rijnhaven en zijn kades. Met aan de overkant de Wilhelminakade, waar vandaan miljoenen Europeanen op de boot stapten naar Amerika. Terwijl aan de kant waar je zelf staat honderden Chinezen strandden en rondom de Fenixloods één van de eerste China Towns in Europa ontstond. Zoveel verhalen over migratie... en je komt ze allemaal tegen in Fenix.

Nieuws - Laatst gewijzigd: 2025-05-18 15:06:36 · Gepubliceerd: 18 mei 2025 - 1