Sisi, het sprookje voorbij

archief oud artikel 9 april 2015 Cultuur Apeldoorn, Gelderland Het onvoorstelbaar lange haar, de wespentaille en – laten we eerlijk zijn – de lieftallige uitstraling van Romy Schneider zorgden ervoor dat keizerin Sisi in het geheugen gegrift staat. Iedere kerst dromen velen weg bij de sprookjesachtige film over het leven van de keizerin. Maar hoeveel weten er van haar echte leven? Op Paleis Het Loo zien we het sprookje, maar ook de, soms bizarre, werkelijkheid.

Samen met een Weense conservator werkte Paleis Het Loo anderhalf jaar aan de tentoonstelling, die zelfs voor opening al veel belangstelling wekt. Hoe kan het ook anders met een vrouw als Sisi in de hoofdrol! De jonge keizerin, die op zestienjarige leeftijd trouwde met haar neef keizer Frans Jozef I, kende een onbezorgde jeugd. Dat is waar ook de tentoonstelling begint, die de bezoeker vervolgens chronologisch door het leven van Sisi leidt. Met haar zeven broers en zussen groeide Sisi op in Beieren, met een vader die haar veel liefde voor de natuur en andere culturen bijbracht. Haar moeder, Ludivoka, prinses van Beieren, keek altijd iets op haar vader neer en wilde haar kinderen graag 'hogerop' brengen. Sisi's oudere zus Hélène was voorbestemd om met Frans Jozef te trouwen, maar hij kreeg het zwaar te pakken van Sisi. Ze trouwden en de piepjonge keizerin wachtte een leven in het keurslijf aan het Weense hof.

Aan het Weense hof

Wat een overgang moet het geweest zijn voor de zestienjarige Sisi, die gewend was aan veel vrijheid. We kijken naar een levensgrote foto van de balzaal van Schloss Schönbrunn en zien de grandeur waar de keizerin door omringd werd. In de films over Sisi komt de schoonmoeder in het nieuwe leven als heel boosaardig naar voren. "Maar ik denk niet dat het echt zo was", deelt conservator Marieke Spliethoff met ons. "Je moet je voorstellen dat zij haar hele leven toegewijd had aan het keizerrijk. En ze verwachtte dat Sisi dat ook zo zou doen, dat zij die verplichtingen ook op zich zou nemen." We zien veel schilderijen hangen van Sisi, die bezoekjes aflegde aan bijvoorbeeld gaarkeukens of ziekenhuizen. Van geplande bezoeken hield ze niet, dus ze kwam vaak onverwacht langs. "En ze vroeg dan aan de patiënten of het eten wel goed was en of de verzorging niet te wensen overliet. Ze was de schrik van artsen, die het natuurlijk te horen kregen als er iets niet goed was."

Sisi als moeder

In korte tijd kregen Sisi en Frans Jozef drie kinderen en later nog een vierde. Hun eerste kind overleed op tweejarige leeftijd. Nummer drie, Rudolph, kreeg aan het hof een strenge militaire opvoeding. "Toen hij klein was en lag te slapen dan schoten ze buiten een kanon af. Zo werd hij voorbereid om militair te zijn", vertelt de conservator. Je kan je voorstellen dat dit voor een kind traumatisch is en de foto van de kleine Rudolph in zijn militaire uniform zal iedere bezoeker ontroeren. "Bepaalde dingen vallen je bij het samenstellen van een tentoonstelling op en dat had ik met Rudolph. Dat verhaal greep me aan. Dan zie je dat kleine jongetje tussen al die mannen met grijze snorren staan. Die moesten hem dan opvoeden. In de tentoonstelling heb ik daar wel meer nadruk op gelegd. Op het verhaal van Rudolph." Uiteindelijk stelde Sisi haar man een ultimatum waarbij ze volledige zeggenschap over haar kinderen eiste, want anders zou ze hem verlaten. Dat kreeg ze en ook haar vrijheid kreeg ze terug.

Marcheren in een keurslijf

De benedenverdieping van de tentoonstelling stopt bij Sisi als koningin van Hongarije en we zien een wand van haar eigen trein. Een voorproefje van wat de keizerin allemaal bezat en hoeveel ze reisde, om haar man en het hof te ontvluchten. Keizer Franz Jozef bleef zijn hele leven dol op haar en ze kreeg alles van hem. "Wilde ze naar Engeland om te paardrijden, dan werd er een stoeterij opgericht. Twee jaar later vond ze paardrijden te gevaarlijk en kon de stoeterij weer opdoeken", vertelt Spliethoff. Ze had een eigen jacht en kreeg een eigen paleis op Korfoe. Maar op de tweede verdieping van de tentoonstelling komt ook de werkelijkheid aan het licht. Je loopt er meteen tegenaan: het kuitlange haar van Sisi. Een sieraad, maar ook een last. Iedere ochtend kostte het twee uur tijd om het te kammen en te vlechten. Het haar woog in totaal vijf kilo! Ook zien we het ieniemienie korset waar haar beroemde wespentaille door in bedwang gehouden werd. Een tastbaar keurslijf, waar je amper in kunt ademen. Desondanks was Sisi enorm sportief. We zien een paardenzadel en de conservator vertelt: "Later wandelde ze veel, of eigenlijk, ze marcheerde. Toen ze in Nederland was marcheerde ze in één dag van Scheveningen naar Zandvoort. Een wandeling die zeven uur duurt. Haar arme hofdames moesten haar zien bij te houden."

Rijkdom en liefde: maar geen geluk

En hoewel Sisi alles had, vond ze het geluk niet. Ze ontvluchtte haar man, die geen tijd voor haar had, en het benauwde leven aan het hof. In de laatste opstelling van de expositie zien we haar rouwkleding die ze na de dood van Rudolph jarenlang bleef dragen. Op dertigjarige leeftijd doodde Rudolph zijn 17-jarige geliefde en daarna zichzelf op slot Mayerling. Sisi voelde zich schuldig over de zelfmoord van haar zoon en reisde nog rustelozer dan voorheen, ze was bijna nooit meer in Wenen. Haar schoonheid was vergaan, ze liet haar gezicht niet meer aan de buitenwereld zien. En dan zien we een schilderij hangen waar de moord op Sisi te zien is. De Italiaanse anarchist Luigi Lucheni stak haar neer met een vijl. Aan de buitenkant zag men een klein gaatje, maar ze overleed door de inwendige bloeding in haar hart. Haar dodenmasker staart ons aan op Paleis Het Loo en dat is het besluit van de tentoonstelling. Of toch niet? Een stukje verder belanden we in de bioscoop waar de klassieker Sissi draait. We zijn weer terug in het sprookje... en daar willen we stiekem het liefst blijven.

Laatst gewijzigd: 2015-04-14 16:59:23 · Gepubliceerd: 9 april 2015 - 14633