archief oud artikel 19 november 2015 Cultuur Ede, Gelderland Sinti-zangeres Lisa Weiss bevindt zich op het moment van het interview in haar woonwagen, aan de bosrand van Venlo. Haar geboortegrond. Maar het was een lange reis om daar te komen, één vol bloed, zweet en tranen. "Het heeft vijfenveertig jaar geduurd", vertelt ze. In de Edesche Concertzaal bezingt ze op zaterdag 21 november haar bijzondere levensreis.

Het zwervende zigeunerbestaan loopt parallel aan Lisa's levensreis, een tocht van vallen en opstaan. Weiss: “Ik ben geboren in een oude woonwagen. Mijn moeder woonde hier op het woonwagenkamp in Venlo en de familie van mijn vader woonde in Den Haag, dus we pendelden op en neer met de woonwagen. Mijn moeder was half Sinti, maar op het kamp sprak niemand de taal. Toen mijn ouders scheidden, bleef ik bij mijn moeder. Tussen mijn eerste en vijfde jaar hoorde ik dus alleen Sinti bij mijn vaders familie.”

"Mijn identiteit werd uitgewist"

Mijn droom leefde in mij voort

“Mijn moeder hertrouwde. Mijn naam werd veranderd en mijn jeugd en identiteit werden uitgewist. Ik mocht mijn vader niet zien. Maar in mij leefde een kleine subcultuur. Mijn droom en herinneringen leefde in mij voort. Door de jaren heen heb ik de Sinti-cultuur beetje bij beetje terug gehaald door liederen te schrijven en te zingen.” Na de scheiding van haar ouders duurde het achtentwintig jaar voor ze haar vader weer zag: “Toen ik voor het eerst bij mijn vader in de familie kwam, vroeg hij wat aan mij in het Sinti. Zonder het te beseffen, reageerde ik. Wat doe je nu, hoe weet je wat ik zei - vroeg hij. Schijnbaar heb ik als kind de taal onbewust opgeslagen.”

Zoektocht naar identiteit

Veel eerder realiseerde Weiss zich al dat ze terug wilde naar haar roots: “Ik wilde terug naar de basis, naar daar waar ik vandaan kwam. Ik wilde mijn identiteit vinden, om op te vullen wat ik kwijt was geraakt.” De zoektocht begon: “Ik ben gaan zoeken en ik zocht net zo lang tot ik mijn vader weer bij me had. Ik was de oudste van drie kinderen, maar de andere twee wisten niets meer. Mijn zusje was nog maar negen maanden toen mijn ouders uit elkaar gingen. Alles werd verzwegen. Ik ging hen voor om onze identiteit terug te vinden, om onze cultuur tot ons te nemen en ik deed er alles aan om hen erbij te betrekken.”

Ik stond er alleen voor

Makkelijk was dat niet. De zoektocht duurde lang, maar ook omdat het verboden was: “Als je terug gaat naar je vader, dan hoor je niet meer bij ons,' zei mijn moeder. ‘Dan sluiten wij het boek.' In het geniep zocht ik toch. Via via kwam ik erachter waar mijn vader was en maakte ik een afspraak. Op een gegeven moment vertelde ik het toch maar aan mijn moeder, en mijn stiefvader kwam er ook achter. Het waren mensen van de oude stempel, ze namen het mij niet in dank af. Het contact kwam op een laag pitje, en ik stond er alleen voor; maar voor mij was het belangrijk om mijn vader te vinden. Gelukkig is het later weer goed gekomen. Ik zorg nu voor mijn moeder en via mij kwamen mijn vader en zij weer in contact.”

Auschwitz

“De familie van mijn vader gaat ieder jaar naar Auschwitz, dan gaan ze met de hele familie in de bus. De eerste keer dat ik meeging, vertelde mijn ome Zoni - de dat zijn hele familie was uitgemoord in Auschwitz. Dat hij als enige jongetje was overgebleven. Zijn vader en moeder en broertjes en zusjes waren al met de trein mee, maar hij was logeren bij een tante. Uiteindelijk zou hij ook op de trein stappen, maar juist op dat moment vertelde een aardige meneer hem dat hij zijn cape zou afdoen; en dat hij dan moest rennen. Zo heeft hij het overleefd. Als enige. Ik kon het niet geloven, zo afschuwelijk. Ome Zoni was mijn inspiratie voor ‘Alles doet pijn'. Want, als je alles verloren hebt, wie kan je dan nog troost geven? Dan zijn alleen de vier elementen nog over.”

Gevecht om erkenning

Lisa's ultieme droom is erkenning: “Dat iedereen mijn verhaal kan horen. Ik heb mijn hele leven gevochten om respect af te dwingen. Dat is me gelukt. Iedereen in Venlo kent me, maar het zou mooi zijn als dat ook over de rivieren zo is. Het concert in de Edesche Concertzaal, op zaterdag 21 november, is daar een mooie gelegenheid voor.”

Laatst gewijzigd: 2015-11-19 16:03:42 · Gepubliceerd: 19 november 2015 - 149