Een museum dat je laat nadenken over jezelf
22 maart 2017 bijgewerkt: 29 januari 2020 Cultuur Amsterdam, Noord-Holland De redactie van DagjeWeg.NL trotseert de Amsterdamse drukte en begeeft zich naar het Joods Historisch Museum. Al meteen weten we dat we aan het juiste adres zijn: aan het begin van de Nieuwe Amstelstraat vormen twee hoge palen samen een Davidster en voor de ingang staat een bewaker. Dit museum is bijzonder, dat blijkt wel. Loop met ons mee naar binnen en leer over het leven van de joden in Nederland, dat je behoorlijk aan het nadenken zet.
Het joodse geloof komt dichtbij
Bij binnenkomst in het Joods Historisch Museum heb je een aantal keuzes om je tour te beginnen. Wij starten op de afdeling Religie, in de centrale en mooiste ruimte van de synagoge. Een ruim opgezette zaal waarvan je meteen wil weten wat er vroeger is gebeurd. Terwijl we alles in ons opnemen, horen we af en toe joods gezang waar een andere bezoeker naar luistert. In vitrines staan blinkende, glanzende en schitterende voorwerpen uitgestald. Zo'n zilveren schaal willen we best op onze keukentafel hebben staan! Snel maar de beschrijving lezen. Ook hangen er kleden en staan er kandelaars. Mooi om naar te kijken, maar echt binnen komt het nog niet: de waarde van voorwerpen is niet direct zichtbaar. Wij zijn op zoek naar de persoonlijke verhalen. Hoe de joden hun geloof beleven, en of ze dat überhaupt wel doen. Daarvoor hoef je gelukkig niet ver te zoeken. In het midden van dezelfde synagoge staan houten bankjes met beeldschermen waar je filmpjes kunt aanklikken - met bij elk onderwerp een persoonlijke toelichting. Een vrouw vertelt hoe zij het joodse feest 'Pesach' beleeft. Nadat ze kort uitlegt dat dit feest met de vroegere slavernij in Egypte heeft te maken, vraagt ze zich af wat de eerste stap naar vrede moet zijn. We hebben helaas niet de tijd om alles te bekijken, maar we voelen het joodse geloof dichter en dichterbij komen.
Amsterdam als veilige haven
Via een metalen wenteltrap lopen we naar boven, richting de afdeling Geschiedenis: 1600 – 1890. Hier vallen we meteen met de deur in huis: op een groot doek lezen we dat vanaf 1492 (hé, ontdekte Columbus in dat jaar niet ook Amerika?) de joden in Spanje en Portugal werden verdreven, vervolgd, mishandeld, op de brandstapel gegooid. De overgebleven joden verspreidden zich door Europa en kwamen vooral in Antwerpen en Amsterdam terecht. Dat komt aan. Al lopend langs de vitrines en posters leren we hoe het leven in Nederland was voor de joden in die tijd. De Delfts blauwe bordjes met Hebreeuwse tekens erop trekken onze aandacht, net als de personen die worden uitgelicht. We lezen over Spinoza, die naast belangrijk filosoof ook joods was. Vanaf een sober schilderij kijkt hij ons met zijn wijze blik aan. Zijn visie op geloofsvrijheid en de focus op het menselijk verstand om de waarheid te ontdekken, leidde ertoe dat hij werd verbannen uit de joodse gemeenschap. Toch bleef hij joods. We voelen onze algemene ontwikkeling met de minuut toenemen op deze etage. Ook worden we tot nadenken gezet: hoe gastvrij zijn wij tegenover 'vreemdelingen'?
Van feest naar oorlog
Al eerder passeerden we de deur naar de ruimte, maar nu mogen we er toch echt heen. In 1900 tot nu vlieg je door een tijd vol tegenstellingen. Aan het begin staat een grote rechthoekige pilaar van glas met honderden foto's van het jodendom. Van gebouwen tot ceremonies, van kleine meisjes in fleurige jurkjes tot mannen in traditionele kleding. Alsof er zich een film afspeelt terwijl er niets beweegt. We lopen verder, want er valt nog veel meer te zien hier. Deze afdeling oogt op het eerste gezicht minder serieus, met vrolijke schilderijen, posters en vitrines vol spelletjes en voedingswaren van enkele decennia geleden. Een grote platenspeler, lp's en posters met dansende mensen vertellen ons dat joden rond 1900 wel wisten hoe je een feestje viert. Enkele seconden later ebt de feestvreugde weg. Een jurkje met daarop een Davidster genaaid. Een houten bordje met daarop de bekende woorden 'Voor Joden verboden'. Een donker schilderij met zwarte kraaien rondom een groep terneergeslagen mensen. Hoe breed het Joods Historisch Museum ook is opgezet, de Tweede Wereldoorlog komt pijnlijk hard binnen. We worden er stil van.
Reportage - Laatst gewijzigd: 2020-01-29 12:26:07 · Gepubliceerd: 22 maart 2017 - 2043
