archief oud artikel 13 oktober 2018 Cultuur Ede, Gelderland De prachtige hoorntrio's van Brahms en Ligeti: hoornist Teunis van der Zwart kent als wereldwijd veel gevraagd solist deze stukken als geen ander. Samen met meesterpianist Severin von Eckardstein en violiste Franziska Hölscher laat hij in Ede horen waarom de hoorn zo'n bijzonder instrument is. Een interview met hem.
Hoe word je een van de beste hoornisten van Nederland? Voor Teunis van der Zwart was het geen vooraf uitgestippeld traject. “Het kwam op mijn padâ€, vertelt hij aan de Edesche Concertzaal. Dat pad leidde Teunis naar een schitterende solocarrière. Ook is Van der Zwart solohoornist in belangrijke orkesten, zoals het Orkest van de Achttiende Eeuw. Daarnaast geeft hij les aan de conservatoria van Amsterdam en Den Haag. Een druk bestaan, waarin de dagen, weken en maanden gevuld zijn met spelen, reizen en lesgeven. “Het komt aan op een goede planning, maar het is te doen.â€
Laat je meevoeren door de romantische klanken van de hoorn. Brahms en Ligeti schreven elk een ongeëvenaard trio voor hoorn, viool en piano, door topmusici gespeeld in de Edesche Concertzaal.
Kind op zondag
In zijn kinderjaren, die hij in Katwijk doorbracht, wees weinig op zijn latere loopbaan. Zijn vader speelde als kind bij een lokale muziekvereniging, maar raakte zijn instrument op latere leeftijd niet meer aan. En zijn moeder? “Die zong vooral hard en vals in de kerkâ€, lacht Teunis. Toch bewaart hij zijn vroegste muzikale herinneringen aan diezelfde kerk, waar Teunis op zondag het orgel hoorde. “Dat instrument maakte veel indruk. Graag had ik orgel willen spelen, maar ik ben geen toetsenist. Mijn handen zijn er niet geschikt voor.â€
Wegdromen bij de harmonie
Bij de klanken van de plaatselijke harmonie droomde de jonge Teunis letterlijk weg. “Als ik ‘s avonds naar bed ging hoorde ik ze in het gebouwtje vlakbij ons huis repeteren. Het leek me fantastisch om bij zo'n club te horen en samen muziek te maken.†Op zijn negende was het zover. Teunis kreeg een klarinet en werd lid van de muziekvereniging. Maar tot zijn frustratie lukte het spelen niet. “Ik kreeg er alleen maar gepiep uit. Na twee weken bracht mijn vader de klarinet terug en kwam met een hoorn thuis. Bij de muziekvereniging hadden ze behoefte aan hoornisten en dus kreeg ik een hoorn. Er werd voor mij gekozen. Zo ging dat toen en zo gaat het nog steeds.â€Een aards instrument
Het bleek een schot in de roos. “Ik werd op slag verliefd op dat instrument. Het rook lekker, het voelde goed in mijn handen en, nog belangrijker, ik kreeg er behoorlijk geluid uit.†Dat lichamelijke element is voor Teunis erg belangrijk. “Muziek maken is van nature heel fysiek. Je voelt dat de klank direct met je lijf is verbonden. De hoorn is ook een aards en pastoraal instrument. Met beide benen sta je op de grond en van daaruit probeer je als het ware zo hoog mogelijk te vliegen.â€Beslissend moment
Teunis' fascinatie voor de hoorn nam een nog hogere vlucht toen de harmonievereniging een hoornist als nieuwe dirigent kreeg. “Hij wees me de weg. Zonder hem was ik wellicht nooit op het idee gekomen om naar het conservatorium te gaan.†Een bijzondere ervaring bevestigde hem in zijn keuze voor de muziek. “Het was in het jaar voordat ik naar het conservatorium ging, dat een vriend me meenam maar een kamermuziekconcert. Ik wist nog bijna niets van klassieke muziek, maar dit concert met het Hoorntrio van Brahms maakte een onuitwisbare indruk. ‘s Avonds fietsten we naar huis en ik mijmerde hoe ik die muziek bij me kon houden. Eenmaal thuis kwam alles terug in mijn hoofd. Dat was zo'n inspirerende ervaring! Achteraf beschouw ik dat als een van de meest beslissende momenten om hoorn te gaan studeren.â€Zeldzaam hoogtepunt
Het Hoorntrio van Brahms speelt nog steeds een belangrijke rol in Teunis' loopbaan als musicus. Niet alleen vormt het een van de zeldzame hoogtepunten in het relatief kleine kamermuziekrepertoire voor hoorn, bovendien maakte Van der Zwart in 2008 een gelauwerde opname van het stuk op historische instrumenten. Toen met violiste Isabelle Faust en pianist Alexander Melnikov aan een Bösendorfer-vleugel uit 1875. In de Edesche Concertzaal neemt meesterpianist Severin von Eckardstein op 24 november plaats aan de Bösendorfer Imperial, aangevuld met violiste Franziska Hölscher. Een bijzonder moment, want het is een van de eerste concerten die dit kersverse trio geeft.Natuurhoorn
Over wat Brahms' Hoorntrio zo bijzonder maakt, vertelt Teunis van der Zwart: “Het is een heel persoonlijk werk. Het was de eerste muziek die hij componeerde na het overlijden van zijn moeder. Maar ondanks de grenzeloze weemoedigheid klinkt er ook hoop en licht doorheen.†Het mooiste is dat hoorbaar in het langzame deel. “Hier hoor je Brahms bijna huilen. Tegelijk klinkt het volksliedje ‘Ginds in de velden staat een huis' dat hij als kind van zijn moeder leerde.†Dat de rest van het stuk een sterk pastoraal (landelijk) karakter draagt, heeft vooral te maken met de natuurhoorn die Brahms voorschrijft. “Anders dan de moderne hoorn, heeft de natuurhoorn geen ventielen en klinkt het instrument heel mild en intiem. In de achttiende eeuw hadden ze het over de pompeus lieflijk klinkende natuurhoorn.â€Hommage aan Brahms
Het Hoorntrio van Brahms vormt een eenzaam hoogtepunt in de kamermuziek voor hoorn. Brahms, die in zijn jeugd zelf ook hoorn speelde, snapte het instrument als geen ander. “Het niveau van de muziek is zo hoog, dat niemand zijn vingers er aan durfde te brandenâ€, vervolgt Teunis. Pas ver in de twintigste eeuw durfde de Hongaarse componist György Ligeti (1923-2006) het aan ook een Hoorntrio te componeren. Ook dit meesterwerk staat in de Edesche Concertzaal op het programma. Het stuk klinkt zelfs een beetje als een verre echo van Brahms. Niet geheel toevallig gaf Ligeti het als ondertitel ‘Hommage à Brahms' mee. Teunis van der Zwart: “Ligeti gebruikt de moderne hoorn hier op een bijna hyper-traditionele manier. Hij maakt veel gebruik van natuurtonen die soms opzettelijk wringen tussen de viool en de piano in. In het laatste deel ‘Lamento' (een klaaglied) levert dat schrijnende momenten op.â€Vreugde delen
Teunis van der Zwart voelt zich bevoorrecht om zich dagelijks met muziek te kunnen bezighouden. “Wat is er mooier dan dat je een beetje vreugde mag brengen in het leven van mensen. Wat ik het belangrijkste vind, is om plezier en vreugde te delen. Dat de mensen iets gelukkiger de concertzaal verlaten, dan dat ze erin kwamen.†Deze diepe passie en de fascinatie voor zijn instrument leeft Teunis niet alleen uit op het concertpodium als solist en dirigent. Ook werkt hij momenteel aan een promotieonderzoek over Giovanni Punto (1743-1803), een achttiende-eeuwse hoornist die zowel met Mozart als Beethoven samenwerkte. “De bedoeling is om vergeten speelmanieren boven water te krijgen. Op die manier kunnen we de muziek uit die tijd nog dichter bij het publiek brengen.â€Kajakken
Het plannen om alle schema's rond te krijgen kan lastig zijn en het reizen is soms zwaar, maar dat weegt niet op tegen de voldoening die het Teunis geeft. Om alles in balans te houden is Teunis buiten hartstochtelijk musicus ook een groot liefhebber van het buitenleven. “Ik ben graag in de natuur en vind het heerlijk om bergwandelingen te maken, om stil te zijn en te genieten van het buiten zijn. Tegelijk is Teunis ook een fervent kajakker en regelmatig op de Waddeneilanden te vinden. “Ik hou ervan om de natuur lijfelijk te ervaren, net als bij het hoorn spelenâ€, lacht hij. “Door te bewegen blijf je fit en dat is prettig, ook op het concertpodium.â€Bestel tickets voor dit concert en andere op de Concertagenda van de Edesche Concertzaal.
Laatst gewijzigd: 2018-11-15 09:00:28 · Gepubliceerd: 13 oktober 2018 - 187