archief oud artikel 17 december 2018 Cultuur Ede, Gelderland Bach moet klinken als Bach, Telemann als Telemann, vindt Ton Koopman. De muziek van Johann Sebastian Bach vormt het epicentrum van Koopmans lange loopbaan. Ook voor Telemann maakt Koopman veelvuldig ruimte. Geniet in de Edesche Concertzaal van muziek van deze grootmeesters uit de barok, gespeeld door een van de laatste oude muziek-pioniers van het eerste uur Ton Koopman en zijn trouwe muzikale metgezellen Tini Mathot en Reine-Marie Verhagen.
“Eén van de laatste oude-muziekpioniers van het eerste uurâ€, zo wordt Ton Koopman (1944) vaak omschreven. Dat klinkt een beetje alsof hij uitgespeeld is, maar dat is allerminst het geval. De organist, klavecinist, dirigent en onderzoeker houdt er een bomvolle agenda op na. Bach is nog steeds zijn nummer één, maar Telemann mag er ook zijn. “Hij wordt nog steeds onderschat.â€
Japan
Ton Koopman staat op het punt naar Japan te vliegen als we elkaar spreken. Hij bezoekt verschillende Japanse steden voor een reeks soloconcerten op het orgel en de klavecimbel. “We kunnen er in Nederland jaloers op zijn: ik speel orgel voor een zaal met tweeduizend plekken en het zit meestal helemaal vol. Bij de klavecimbelconcerten zitten waarschijnlijk zo'n zeshonderd mensen.â€
Later in de maand moet hij in Frankrijk zijn voor zijn festival Itinéraire Baroque en Perigord Vert. Vervolgens even een pauze, daarna in iets meer dan een week (!) Mallorca, Stuttgart en opnieuw Japan, waar hij met zijn eigen, fameuze Amsterdam Baroque Orchestra and Choir Bachs Hohe Messe zal uitvoeren. Koopman is duidelijk nog altijd een veelgevraagde topmusicus.
Eerste Bach-ervaring
Voor Ton Koopman, zoon van een katholieke middenstander in Zwolle, begon het allemaal met Johann Sebastian Bach. Hij kan zich zijn eerste Bach-ervaring nog goed herinneren. “Dat was in een kerkkoor in Zwolle. We zongen Jesus bleibet meine Freude.†Koopman was verkocht en zette zijn zinnen op orgelles. Dat ging echter niet zo makkelijk. “Ik was te klein en kwam niet bij de pedalen. Ieder jaar ging ik terug naar de orgelleraar, maar ieder jaar zei hij dat ik te klein was. Ondertussen probeerde ik het gewoon zelf. Ik schoof mijn broek kapot op de orgelbank, tot woede van mijn moeder. Op mijn zestiende wilde de leraar me eindelijk lesgeven, maar toen had ik het mezelf al geleerd...â€Verrassende Bach
Bach groeide uit tot het epicentrum van Koopmans werk en leven. “Voor mij is hij de nummer één in de muziekgeschiedenisâ€, zegt hij. “Bij Bach vind je een enorm evenwicht tussen gevoel en verstand. Hij kan je een hartverzakking bezorgen met een bepaalde harmonie – echt dat je denkt: hoe is het mogelijk – maar hij is tegelijk een waanzinnige architect. Het is ongelofelijk hoe zijn muziek in elkaar zit.â€Koopman staat te boek als één van de grootste Bach-experts. Niets in het oeuvre van de grote meester zal hem onbekend voorkomen. Kan de componist hem toch nog verrassen? “Jazekerâ€, zegt hij met overtuiging. “Je ontdekt telkens weer nieuwe dingen, nieuwe harmonieën, zelfs in stukken die je goed kent. Je bent voortdurend vanuit andere invalshoeken met zijn werk bezig.â€
Zoektocht voortzetten
Ton Koopman verkende de afgelopen decennia samen met mensen als zijn leraar Gustav Leonhardt en Frans Brüggen veel terrein in de oude-muziektraditie. Inmiddels is het in de muziekwereld algemeen geaccepteerd dat je moet “weten waar je over praatâ€, zoals Koopman het uitdrukt. “Wat nu anders is dan toen ik bij Gustav Leonhardt studeerde, is dat we destijds allemaal aan het zoeken waren. We wisten niet zo veel, zowel de leraren als de studenten niet. Samen waren we op zoek. Tegenwoordig weet de leraar hoe het zit. Studenten vragen ernaar en denken dan: nu weet ik het ook. Maar ik vind dat de nieuwe generatie de zoektocht moet voortzetten. Ga zelf op zoek, controleer de bronnen die wij als oude generatie gebruikt hebben, ga met ons in gesprek en boor nieuwe bronnen aan. Doe het zelf!â€Grote Telemann
Er is meer dan Bach in Koopmans leven. Hij geldt als een kenner van het repertoire van Dietrich Buxtehude (hij zette zijn hele oeuvre op cd) en speelt ook andere meesters uit de barok. De laatste tijd waagt hij zich bovendien aan componisten als Mendelssohn en Brahms. “Ik schuif een beetje op.†In de Edesche Concertzaal combineert hij een verscheidenheid aan Bach-werken met stukken van Georg Philipp Telemann. “Hij was een groot componist, iemand die nog steeds onderschat wordtâ€, zegt Koopman. “Hij stond erom bekend dat hij snel kon componeren, maar dat zegt niets over de kwaliteit van zijn werk. Ik zie het als een blijk van zijn enorme ervaring.†Wat spreekt Koopman aan in de muziek van Telemann? “De mooie melodieën en de compactheid. Hij weet in korte delen veel te geven. Hij is simpelweg een knappe componist. Luister naar zijn vocale muziek, dan raak je echt onder de indruk.â€Koopman treedt in Ede aan met twee trouwe metgezellen: zijn echtgenote Tini Mathot, klaveciniste, en Reine-Marie Verhage, blokfluitiste. “Het is heel goed en leuk om met hen samen te spelenâ€, vindt Koopman. Hij belooft onder meer repertoire dat zelden te horen is. “Het is volgens mij een afwisselend programma, zeker niet alleen iets voor de kenners.â€
Laatst gewijzigd: 2019-01-16 11:00:13 · Gepubliceerd: 17 december 2018 - 402