Het Vrouwenhuis: historische parel in Zwolle

Boek een rondleiding en verken het hofje van liefdadigheid

Het Vrouwenhuis Zwolle Reportage door
Foto 1. Een van de mooiste kamers van het museum; de regentenkamer, vroeger de 'grote sael'. Enkele van de interieurs staan sinds 2018 op de nationale toonbeeldenlijst van interieurensembles, samengesteld door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Foto: Museum Het Vrouwenhuis © G.C. van Gool.

5 november 2022 bijgewerkt: 13 oktober 2023 Geschiedenis Zwolle, Overijssel Op je oude dag helemaal voorzien achter de geraniums zitten. Dat was een paar eeuwen geleden als alleenstaande vrouw niet vanzelfsprekend. Aleida Greve (1670-1742) bepaalde in haar testament dat haar woning aan de Melkmarkt na haar overlijden een huis voor alleenstaande vrouwen moest worden. Onder een paar voorwaarden: de dames mochten niet ziekelijk zijn, moesten een goede reputatie hebben, ouder zijn dan vijftig jaar en lid zijn van de hervormde kerk. Sinds 1987 is de begane grond van Aleida's woning Museum Het Vrouwenhuis. Loop tijdens een rondleiding door de eeuwenoude kamers, leer meer over Aleida en de voormalige bewoonsters en waan je in vervlogen tijden.

Aleida Greve en Het Vrouwenhuis

Aleida Greve, haar halfzus en haar nichtjes waren single, rijk en getalenteerd. Samen met een ongetrouwde tante bewoonden ze vanaf 1706 het pand aan de Melkmarkt in Zwolle, waar toen de Grote Aa nog voor de deur stroomde. Ze vulden hun vrije uren met theedrinken en schilderen, zoals het welgestelde jongedames betaamde. Na de dood van Aleida werd het huis in 1742 volgens haar laatste wil omgebouwd tot Het Vrouwenhuis. Een thuishaven voor bejaarde, alleenstaande vrouwen. Als dames aan Aleida's vastgelegde - en zeer exacte - criteria voldeden mochten ze op gesprek komen bij de directeur. Goedgekeurd? Dan mocht je als dame gratis één van de kamers in het huis bewonen, werd medische zorg vergoed en kreeg je een toelage uit de nalatenschap van Aleida. Het huis had meerdere slaapkamers, een prachtige hal, een chique regentenkamer en een binnenplaats met kolenhokken en een washok. De oude bewoonsters werden bijgestaan door een jongere dienstbode, die meerdere huishoudelijke klusjes deed. Tot 1984 woonden er volgens deze regeling verschillende oude dames in Het Vrouwenhuis. Door de jaren heen veranderde er echter veel in de maatschappij en met de komst van bejaardentehuizen en de AOW werd Aleida's hofje overbodig. Er zijn nog steeds veel mysteries omtrent de spullen en naamloze kunstwerken die in het huis zijn achtergebleven. Tijdens een rondleiding leer je meer over Aleida's eigenzinnige testament, de schandalen van de bewoonsters en het Zwolle van twee eeuwen geleden.

Foto 2. Een kunstkabinet van Het Vrouwenhuis anno 1690. Te zien in Museum Het Vrouwenhuis in Zwolle. Leuk weetje: het kunstkabinet is gemaakt door de directrice, Saskia Zwiers. Foto: Museum Het Vrouwenhuis © Saskia Zwiers.

Theedrinken in de regentenkamer

In de regentenkamer, de enige verwarmde en centrale ruimte én de mooiste kamer van het huis, zie je de meest prachtige schilderijen terug van Aleida en haar familie. De kamer, die in die tijd de 'grote sael' werd genoemd, is het hart van het huis en is nog steeds helemaal in de stijl van vroeger. Het interieur is een mix van spullen uit de zeventiende en de negentiende eeuw, met oude kabinetten en een ouderwetse haard. De gewone rondleiding eindigt ook hier, als ultiem klapstuk. Leuk: je kunt ook een high tea in de regentenkamer boeken. Dan zit je op stoelen van honderden jaren oud, gebruik je prachtig servies van het huis en ben je omringd door de prachtige kunstwerken van Aleida, haar halfzus en haar nichtjes. De vier vormden samen een kunstclubje en maakten meerdere dromerige portretten. Normaal werd amateurkunst na verloop van tijd bij het oud vuil gezet, maar Aleida nam de familiekunstwerken in haar testament op. Zodoende zijn de schilderijen bewaard gebleven. Op een van de schilderijen zie je Aleida en haar familie theedrinken. Theedrinken was in de Gouden Eeuw een absolute luxe. Het was niet alleen een dure hobby - de thee moest worden geïmporteerd - maar ook een statussymbool. Veelzeggend dus dat Aleida op deze manier werd vereeuwigd.

Foto 3. Een dagje weg in 1939. Elk jaar hadden de bewoonsters eind augustus een uitje en gingen ze na afloop samen op de foto. Foto: © Museum Het Vrouwenhuis.

Levensecht schilderij van wenkende dame

Een ander hoogtepunt in het huis is de trompe-l'oeil, ook wel een 'bedriegertje'. Een hyperrealistisch kunstwerk en een vorm van gezichtsbedrog. In het huis vind je aan het einde van een lange hal een deur met daarop een levensgroot schilderij van een wenkende vrouw. Hierdoor lijkt het vanaf een afstandje alsof iemand de deur voor je openhoudt. Dit was een populair grapje in zeventiende-eeuwse huishoudens, om visite mee te entertainen. De deur is nog geheel intact en is tegenwoordig één van de weinige trompe-l'oeil-deuren in Nederland.

Foto 4. Links: Voorgevel van Het Vrouwenhuis aan de Melkmarkt in Zwolle. Foto: Museum Het Vrouwenhuis © Saskia Zwiers. Rechts: Trompe-l'oeil van een zwaaiende dame op de deur van de regentenkamer van Het Vrouwenhuis. Foto: Museum Het Vrouwenhuis © G.C. van Gool.

Leuke weetjes

  • Het testament van Aleida Greve is erg gedetailleerd en staat vol regeltjes voor Het Vrouwenhuis. Zo mochten de dames die er woonden alleen vanaf september tot Pasen in de regentenkamer komen - en alleen na 14:00 uur.
  • Er is niet veel informatie bewaard gebleven over de bewoonsters van het huis. Alleen de schandalen werden opgeschreven. Zo was er een mevrouw die loog dat ze alleenstaand was om goedkoper te wonen. Haar man woonde ondertussen stiekem ergens anders in de stad. Er woonde ook een mevrouw die iets te vaak jenever dronk.
  • Er wonen geen bejaarde dames meer in Aleida's hofje. Tegenwoordig wonen er studentes van het conservatorium op de bovenverdieping.
  • Een rondleiding duurt ongeveer 50 minuten en is alleen mogelijk op afspraak. Leuk als uitje voor ouders en grootouders met de (klein)kinderen.
  • Een theaterrondleiding is ook mogelijk - en een aanrader. Dan word je rondgeleid door actrices die de rollen van Aleida Greve en bewoonster Sientje Jansen vertolken. (binnenkort weer mogelijk nu de verbouwing klaar is)
Foto 5. De karakteristieke hal van Het Vrouwenhuis. In 1682 door toenmalig bewoner Pieter Soury, burgemeester van Zwolle, werd de hal gebouwd om het voor- en achterhuis met elkaar te verbinden. De hal heeft prachtig houtsnijwerk dat vroeger met goudblad was beschilderd. Zo kon je in het donker goed zien waar je liep; het goudblad lichtte op in kaarslicht. Foto: Museum Het Vrouwenhuis © Saskia Zwiers.

Laatst gewijzigd: 2023-10-13 23:44:13 · Gepubliceerd: 2019-01-10 17:07:42 - 16939